Οι αλλαγές που μπορεί να παρατηρήσει μια γυναίκα στο μαστό της δεν σχετίζονται απαραίτητα με κακοήθεια. Στην πραγματικότητα, σύμφωνα με εκτιμήσεις διεθνών οργανισμών (π.χ. American Cancer Society), περίπου το 80% των ψηλαφητών ογκιδίων που εντοπίζονται στο μαστό είναι καλοήθη. Ωστόσο, η ανησυχία που γεννάται μπροστά σε κάθε νέο σύμπτωμα είναι απολύτως φυσιολογική, αφού ο φόβος του καρκίνου του μαστού αποτελεί για πολλές γυναίκες ένα ιδιαίτερα ευαίσθητο ζήτημα.

Η αλήθεια είναι πως υπάρχει μια ευρεία ομάδα παθήσεων που ανήκουν στην κατηγορία των καλοήθων παθήσεων και μπορούν να εμφανιστούν σε γυναίκες κάθε ηλικίας. Αν και οι συγκεκριμένες παθήσεις δεν εγκυμονούν κινδύνους ανάλογους με την κακοήθεια, αρκετά από τα συμπτώματά τους – όπως ογκίδια, εκροή υγρού από τη θηλή ή αλλαγές στην υφή του δέρματος – μοιάζουν με εκείνα που θα μπορούσαν να υποδηλώνουν καρκίνο. Γι’ αυτόν τον λόγο, οποιαδήποτε αλλαγή στο μαστό απαιτεί προσεκτική κλινική και απεικονιστική διερεύνηση πριν χαρακτηριστεί καλοήθης.

Παρακάτω θα βρείτε όλες τις σημαντικές πληροφορίες γύρω από τις καλοήθεις παθήσεις του μαστού, τα συνηθέστερα συμπτώματά τους, τα βήματα της διάγνωσης, καθώς και το κατά πόσον κάποιες από αυτές μπορούν να αυξήσουν την πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου. Στόχος είναι να σας ενημερώσω με απλό αλλά επαγγελματικό τρόπο και να σας βοηθήσω να αντιμετωπίσετε με ηρεμία οποιαδήποτε αλλαγή παρατηρήσετε στο μαστό σας.

Οι καλοήθεις παθήσεις του μαστού εκδηλώνονται με συμπτώματα που μπορεί να είναι ήπια, έντονα ή και να απουσιάζουν εντελώς. Τα πιο κοινά περιλαμβάνουν:

• Πόνος, οίδημα ή/και ευαισθησία στο μαστό: Μπορεί να σχετίζονται με ορμονικούς παράγοντες ή φλεγμονώδεις αλλοιώσεις.
• Ογκίδιο: Οποιοδήποτε ψηλαφητό μόρφωμα στο μαστό ή στη θηλή προκαλεί εύλογη ανησυχία και απαιτεί εξέταση από ειδικό.
• Αλλαγές στο δέρμα του μαστού: Εξάνθημα, ερυθρότητα ή αλλοίωση της υφής (π.χ. «φλοιός πορτοκαλιού»).
• Αλλαγές στη θηλή: Εισολκή θηλής (απότομο «τράβηγμα» προς τα μέσα), πληγές ή εκκρίσεις.
• Πόνος στη θηλή: Μπορεί να συνδυάζεται με ερεθισμό και ευαισθησία.
• Ρύση θηλής: Η εκροή υγρού (διαυγούς, αιματηρού ή άλλου τύπου) οφείλεται συχνά σε ενδοπορικό θήλωμα ή άλλη καλοήθη αιτία, ωστόσο χρήζει ελέγχου.

Τα συγκεκριμένα συμπτώματα δεν συνεπάγονται απαραίτητα σοβαρή νόσο, όμως πρέπει πάντα να εκτιμώνται από ειδικό χειρουργό μαστού, ώστε να αποκλειστεί η πιθανότητα κακοήθειας.

Η διερεύνηση των αλλαγών ή των συμπτωμάτων στο μαστό συνδυάζει τα παρακάτω βήματα:

1. Λήψη Ιστορικού και Κλινική Εξέταση

Η πρώτη και πολύ βασική προσέγγιση είναι η αξιολόγηση από εξειδικευμένο χειρουργό μαστού. Ο γιατρός θα αναζητήσει:

• Προηγούμενα προβλήματα ή ενοχλήσεις στο μαστό.
• Οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του μαστού ή άλλων σχετικών παθήσεων.
• Τυχόν φάρμακα που λαμβάνονται συστηματικά και πιθανώς επηρεάζουν τον μαστό (π.χ. ορμονοθεραπεία).
• Παράγοντες κινδύνου, όπως το κάπνισμα ή η παχυσαρκία.
• Ειδικές συνήθειες διαβίωσης, όπως η κατανάλωση αλκοόλ.

Στην κλινική εξέταση, ο γιατρός ψηλαφά προσεκτικά το μαστό, δίνοντας έμφαση στην περιοχή όπου ψηλαφείται το ογκίδιο ή άλλα συμπτώματα.

2. Απεικονιστικός Έλεγχος

• Μαστογραφία: Αποτελεί τη βασική απεικονιστική εξέταση για τη διερεύνηση οποιασδήποτε πάθησης του μαστού. Χρησιμοποιείται για να εντοπιστούν ύποπτες βλάβες ή περιοχές με διαταραχή αρχιτεκτονικής.
• Υπέρηχος Μαστού: Συμπληρωματικά στη μαστογραφία, ο υπέρηχος βοηθά στη διάκριση ενός συμπαγούς από ένα κυστικό ογκίδιο, καθώς και στον ακριβή εντοπισμό της βλάβης για περαιτέρω πράξεις (π.χ. αναρρόφηση ή βιοψία).
• Μαγνητική Μαστογραφία: Σε περιπτώσεις που οι προηγούμενες εξετάσεις δεν δίνουν επαρκείς πληροφορίες ή χρειάζεται καλύτερη σκιαγράφηση, ενδέχεται να ζητηθεί μαγνητική εξέταση.

3. Κυτταρολογική Εξέταση Ρύσης Θηλής

Όταν εμφανίζεται εκροή υγρού από τη θηλή, λαμβάνεται δείγμα προς εξέταση για την πιθανή παρουσία αίματος ή άτυπων κυττάρων.

4. Βιοψία

Εάν υπάρχει υπόνοια ή χρειάζεται περαιτέρω επιβεβαίωση (για καλοήθη ή κακοήθη φύση μιας βλάβης), πραγματοποιείται βιοψία (με λεπτή βελόνα-FNAB ή με κόπτουσα βελόνα-core biopsy). Η ιστολογική εξέταση του ιστού δίνει σαφή εικόνα για το είδος των κυττάρων. Σημαντικό είναι να τονιστεί πως η διενέργεια βιοψίας δεν σημαίνει κατ’ ανάγκη ότι ο γιατρός υποψιάζεται καρκίνο· πολλές φορές είναι απαραίτητη και για τη διάγνωση καλοήθων παθήσεων.

Η διαγνωστική διαδικασία εξατομικεύεται με βάση το προφίλ κινδύνου και το είδος των συμπτωμάτων της κάθε γυναίκας. Το άγχος της αναμονής αποτελεσμάτων είναι δικαιολογημένο, αλλά πρέπει να γίνει κατανοητό ότι μόνο όταν ο ειδικός συγκεντρώσει όλα τα απαραίτητα στοιχεία, μπορεί να θέσει μία αξιόπιστη διάγνωση.

Οι καλοήθεις παθήσεις του μαστού ταξινομούνται με διάφορους τρόπους, ανάλογα με:

• Ηλικία Εμφάνισης: Φάση ανάπτυξης του μαστού (εφηβεία), ώριμη αναπαραγωγική περίοδος, κύηση, θηλασμός, εμμηνόπαυση.
• Κυτταρικά και Ανατομικά Στοιχεία: Παθήσεις των επιθηλιακών/μεσεγχυματικών κυττάρων, ανωμαλίες λοβίων ή πόρων, αλλοιώσεις του λιπώδους ιστού, αλλαγές στη θηλή ή το δέρμα.
• Παθολογία Μαστού ή Συστηματική Εντόπιση: Ορισμένες παθήσεις σχετίζονται αποκλειστικά με τον μαστό, ενώ άλλες προέρχονται από γενικότερες ορμονικές μεταβολές ή από τη χρήση ορισμένων φαρμάκων.
• Συγγενείς ή Επίκτητες: Μερικές εμφανίζονται από τη γέννηση (πιθανά γονιδιακά αίτια), ενώ άλλες αναπτύσσονται αργότερα στη ζωή.

Οι περισσότερες καλοήθεις αλλοιώσεις δεν εγκυμονούν ουσιαστικό κίνδυνο για μελλοντική ανάπτυξη κακοήθειας. Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένες περιπτώσεις που σχετίζονται με υπερπλασία κυττάρων (δηλαδή αυξημένο πολλαπλασιασμό κυττάρων), οι οποίες μπορεί να αυξάνουν ελαφρώς την πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου του μαστού. Γι’ αυτό, είναι σημαντικό να γίνεται πάντα σωστή διάγνωση και παρακολούθηση από ειδικό, ώστε να λαμβάνονται εγκαίρως τα κατάλληλα μέτρα, εφόσον χρειάζονται.

1. Ινοαδένωμα

• Πρόκειται για συμπαγή, καλοήθη ογκίδια που συνήθως εμφανίζονται σε γυναίκες ηλικίας 15 έως 35 ετών.
• Συχνά εντοπίζονται τυχαία, δεν πονάνε και μετακινούνται εύκολα στην ψηλάφηση.
• Στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων, δεν αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού.
• Δεν απαιτείται θεραπεία, εκτός αν ένα ινοαδένωμα έχει μεγάλο μέγεθος, αυξάνεται γρήγορα ή προκαλεί πόνο και ανησυχία στη γυναίκα. Τότε, συνιστάται χειρουργική εξαίρεση.

2. Κύστεις

• Αποτελούν μορφώματα που δημιουργούνται από εκφυλισμό των λοβίων. Τα λόβια διογκώνονται και γεμίζουν με υγρό.
• Διακρίνονται σε μακροκύστεις (διάμετρος >1 εκ.) και μικροκύστεις (διάμετρος <1 εκ.).
• Εμφανίζονται πιο συχνά σε γυναίκες 35-50 ετών και η συχνότητά τους μειώνεται μετά την εμμηνόπαυση.
• Σπάνια προκαλούν σοβαρά συμπτώματα. Όταν είναι μεγάλες, μπορεί να είναι ψηλαφητές και να προκαλούν πόνο ή δυσφορία.
• Δεν αυξάνουν τον κίνδυνο καρκίνου και δεν απαιτούν θεραπεία, εκτός εάν είναι πολύ μεγάλες ή επώδυνες, οπότε ενδείκνυται αναρρόφηση με λεπτή βελόνα υπό καθοδήγηση υπερήχου.

3. Ενδοπορικό Θήλωμα

• Πρόκειται για μικρό οζίδιο στους θηλαίους πόρους, συχνότερα κοντά στη θηλή.
• Συχνά προκαλεί εκροή υγρού (διαυγές, αιματηρό ή ορώδες), γι’ αυτό και μία από τις συνηθέστερες αιτίες ρύσης θηλής σε προεμμηνοπαυσιακές γυναίκες.
• Εμφανίζεται πιο συχνά σε γυναίκες 35-55 ετών.
• Συνήθως χρήζει χειρουργικής αφαίρεσης, ειδικά αν είναι πολλαπλό ή συνοδεύεται από ατυπία.
• Μονήρες ενδοπορικό θήλωμα χωρίς ατυπία δεν αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο καρκίνου, όμως όταν τα θηλώματα είναι πολλά (>5) ή υπάρχει ατυπία, ο κίνδυνος ανεβαίνει.

4. Φυλλοειδής Όγκος

• Προέρχεται από τον συνδετικό ιστό του μαστού. Μπορεί να είναι καλοήθης, κακόηθες ή ενδιάμεσου τύπου.
• Αναπτύσσεται γρήγορα και συχνά ψηλαφάται ως μεγάλο ογκίδιο, χωρίς απαραίτητα να υπάρχει πόνος.
• Στο μικροσκόπιο έχει χαρακτηριστική εμφάνιση που θυμίζει «φύλλο», εξ ου και η ονομασία του.
• Στην καλοήθη μορφή του δεν αυξάνει τον κίνδυνο καρκίνου του μαστού, ωστόσο συστήνεται χειρουργική εξαίρεση λόγω της ταχείας ανάπτυξης και της πιθανότητας να μην είναι πάντα προβλέψιμη η συμπεριφορά του.

5. Ακτινωτή Ουλή

• Γνωστή και ως «σύνθετη σκληρυντική αλλοίωση». Πρόκειται για μια βλάβη από ινώδη συνδετικό ιστό, από τον οποίο ξεκινούν πόροι και λόβια διατεταγμένα ακτινοειδώς.
• Στη μαστογραφία μπορεί να μιμείται καρκίνο, όμως δεν είναι κακοήθεια.
• Συνήθως συστήνεται χειρουργική αφαίρεση για να αποκλειστεί οριστικά η κακοήθεια και δεν απαιτείται περαιτέρω θεραπεία.
• Δεν είναι απολύτως σαφές αν αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου, αλλά συχνά συνοδεύεται από άλλες καλοήθεις αλλοιώσεις.

6. Σκληρυντική Αδένωση

• Αφορά μικρά οζίδια μέσα σε έναν λόβιο του μαστού, που μπορεί να προκαλέσουν πόνο και να ψηλαφηθούν.
• Στη μαστογραφία συχνά εμφανίζεται ως «διαταραχή αρχιτεκτονικής», μιμούμενη εικόνα καρκίνου. Η βιοψία είναι απαραίτητη για τη διάγνωση.
• Δεν απαιτεί θεραπεία, αλλά είναι πιθανό να συνυπάρχει με άλλες αλλοιώσεις του μαστού.
• Η σχέση της με μελλοντική ανάπτυξη καρκίνου δεν είναι πλήρως διευκρινισμένη.

7. Υπερπλασία

• Ο όρος περιγράφει αυξημένο πολλαπλασιασμό κυττάρων (πολλές μιτώσεις) εντός λοβίων ή πόρων του μαστού.
• Διακρίνεται σε υπερπλασία χωρίς ατυπία και σε υπερπλασία με ατυπία.
• Χωρίς ατυπία δεν απαιτείται θεραπεία, ωστόσο παρακολουθείται περιοδικά.
• Όταν υπάρχει ατυπία, συστήνεται χειρουργική εξαίρεση, επειδή η συγκεκριμένη αλλοίωση μπορεί να αυξήσει σημαντικά τον κίνδυνο μελλοντικής ανάπτυξης καρκίνου.

8. Νέκρωση Λίπους

• Συνήθως εμφανίζεται ως ψηλαφητό, ανώδυνο ή επώδυνο ογκίδιο μετά από τραυματισμό, χειρουργική επέμβαση ή ακτινοθεραπεία. Μπορεί να παρουσιαστεί και χωρίς προφανές ιστορικό τραύματος.
• Αποτελείται από νεκρό λιπώδη ιστό που σταδιακά μπορεί να μετατραπεί σε ουλώδη ιστό.
• Στην κλινική εξέταση και στη μαστογραφία ενίοτε μοιάζει με καρκίνο, γι’ αυτό και απαιτείται βιοψία για τη σωστή διάγνωση.
• Δεν χρήζει θεραπείας και συχνά υποχωρεί μόνο του με τον χρόνο.
• Δεν αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξης κακοήθειας.

9. Μαστίτιδα

• Πρόκειται για φλεγμονή του μαστού, που συνοδεύεται από ερυθρότητα, οίδημα, πόνο και γενικότερα σημεία λοίμωξης, όπως πυρετό ή κακουχία.
• Συχνότερα εμφανίζεται σε θηλάζουσες γυναίκες λόγω παγίδευσης του γάλακτος στους πόρους, όμως μπορεί να προκύψει και εκτός θηλασμού.
• Αντιμετωπίζεται με αντιβιοτική αγωγή. Σε περιπτώσεις αποστήματος, απαιτείται αναρρόφηση με λεπτή βελόνα ή χειρουργική παροχέτευση.
• Δεν αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού.

Κατανοώ ότι κάθε αλλαγή στο μαστό, ακόμα κι αν η πιθανότητα κακοήθειας είναι μικρή, γεννά άγχος και ανησυχία. Είναι φυσιολογικό να αισθάνεστε ανησυχία κατά την αναμονή των διαγνωστικών αποτελεσμάτων ή ακόμα και όταν τα νέα είναι καλά. Στόχος μου ως επαγγελματίας ιατρός είναι να βρεθώ δίπλα σας, να ακούσω προσεκτικά την ιστορία σας, να σας παρέχω έγκυρη επιστημονική ενημέρωση και να προτείνω την καταλληλότερη θεραπευτική προσέγγιση ή παρακολούθηση.

Πολλές γυναίκες αισθάνονται ανακούφιση μόλις πληροφορηθούν ότι η βλάβη είναι καλοήθης. Ωστόσο, ακόμα και σε αυτή την περίπτωση, η τακτική παρακολούθηση (με ετήσια μαστογραφία, όπου κρίνεται σκόπιμο) είναι σημαντική για τη γενικότερη πρόληψη και την έγκαιρη διάγνωση τυχόν νέων αλλοιώσεων.

• Οι καλοήθεις παθήσεις μαστού είναι συχνό φαινόμενο και καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα κλινικών καταστάσεων.
• Αν παρατηρήσετε ογκίδιο, πόνο, αλλαγές στο δέρμα ή τη θηλή, καλό είναι να απευθυνθείτε άμεσα σε ειδικό χειρουργό μαστού για κλινική εξέταση.
• Η έγκαιρη διάγνωση εξασφαλίζει την καλύτερη δυνατή καθοδήγηση, είτε η βλάβη είναι καλοήθης είτε όχι.
• Ακόμα κι αν οι περισσότερες καλοήθεις παθήσεις δεν αυξάνουν σημαντικά τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου, ορισμένες μορφές υπερπλασίας μπορούν να δράσουν προδιαθεσικά, γεγονός που καθιστά επιβεβλημένη την παρακολούθηση και την τήρηση των οδηγιών του γιατρού.
• Η διατήρηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής (ισορροπημένη διατροφή, τακτική σωματική άσκηση, αποφυγή καπνίσματος) μπορεί να συμβάλει θετικά στη συνολική υγεία του μαστού.

Η βασική μου συμβουλή είναι να μην παραλείπετε ποτέ τον προληπτικό σας έλεγχο και να μη διστάζετε να συζητάτε κάθε απορία. Μια απλή συζήτηση ή εξέταση μπορεί να σας απαλλάξει από περιττό στρες και να σας χαρίσει σιγουριά και ασφάλεια.

Η γνώση είναι δύναμη, και όσο πιο ενημερωμένη είναι μια γυναίκα, τόσο πιο ήρεμη και σίγουρη αισθάνεται για την υγεία του μαστού της. Είμαι στη διάθεσή σας για κάθε απορία και για την καθοδήγηση που χρειάζεστε.

«Η πρόληψη και η έγκαιρη διάγνωση σώζουν ζωές. Καμία απορία δεν είναι αμελητέα και κάθε ανησυχία πρέπει να βρίσκει την κατάλληλη ιατρική απάντηση.»